Oestrogeendominantie: Wat te doen bij teveel oestrogeen?

Hormonen, Voeding

Teveel oestrogeen – uitspraak [eu·stroo·geen] -, oftewel oestrogeendominantie, kan voor flink wat ellende zorgen, zowel in je vruchtbare jaren als tijdens de overgang. Maar wat betekent oestrogeendominantie nu precies en wat kun je doen om van die klachten af te komen?

Wat is oestrogeen?

Oestrogeen is een hormoon dat ervoor zorgt dat het baarmoederslijmvlies dikker wordt. Het bevordert de celopbouw. Terwijl progesteron de eisprong regelt, doet oestrogeen er alles aan om de baarmoeder de perfecte plek te maken voor een bevrucht eitje om zich in te nestelen. Het baarmoederslijmvlies vormt het bedje waar het embryo in kan groeien. Als er geen bevruchting plaatsvindt, worden zowel de niet-bevruchte follikel als het baarmoederslijmvlies afgescheiden. Dit noemen we menstrueren.

Verschillende typen oestrogeen

Naast dat oestrogeen belangrijk is tijdens de maandelijkse cyclus, heeft het ook nog andere functies. Oestrogeen wordt in het lichaam namelijk omgezet in verschillende metabolieten, waarvan 2-OH oestron, 4-OH oestron en 16-OH oestron de belangrijkste zijn. Elk van deze metabolieten heeft verschillende effecten op het lichaam en de hormoonbalans.

2-OH oestron (2-hydroxyestron)

Eigenschappen: 2-OH oestron wordt vaak beschouwd als een “goede” oestrogeenmetaboliet.
Effecten: Het heeft een zwakkere oestrogene activiteit in vergelijking met andere metabolieten. Dit betekent dat het minder sterk inwerkt op oestrogeenreceptoren en minder kans geeft op oestrogeen-gerelateerde problemen.
Gezondheid: Een hogere verhouding van 2-OH oestron ten opzichte van andere metabolieten wordt geassocieerd met een lager risico op borstkanker en andere oestrogeen-gerelateerde ziekten.
Detoxificatie: Het wordt gemakkelijk via de urine uitgescheiden, wat bijdraagt aan de detoxificatie van overtollig oestrogeen.

4-OH oestron (4-hydroxyestron)

Eigenschappen: 4-OH oestron wordt beschouwd als een “slechte” oestrogeenmetaboliet.
Effecten: Het heeft een sterke oestrogene activiteit en kan DNA-schade veroorzaken door de vorming van kankerverwekkende stoffen. Dit verhoogt het risico op hormoon-gerelateerde kankers, zoals borstkanker.
Gezondheid: Een hoge hoeveelheid 4-OH oestron is ongewenst en wordt geassocieerd met een hoger risico op borstkanker en andere gezondheidsproblemen.
Detoxificatie: Het lichaam probeert 4-OH oestron snel te neutraliseren en uit te scheiden, maar een inefficiënte detoxificatie kan leiden tot ophoping en schadelijke effecten.

16-OH oestron (16-hydroxyestron)

Eigenschappen: 16-OH oestron heeft een gemengde reputatie. Het heeft een sterkere oestrogene activiteit dan 2-OH oestron maar is niet zo schadelijk als 4-OH oestron.
Effecten: Het stimuleert de groei van borstkankercellen, wat een potentieel risico vormt voor oestrogeen-gerelateerde kankers. Aan de andere kant speelt het ook een rol in het behoud van botdichtheid en andere gunstige effecten.
Gezondheid: Een hoge verhouding van 16-OH oestron kan ongewenst zijn, maar het heeft ook enkele beschermende eigenschappen tegen osteoporose.
Detoxificatie: De balans tussen 16-OH oestron en de andere metabolieten is belangrijk voor de algehele hormoongezondheid.

Wat is oestrogeendominantie?

Bij te veel oestrogeen, wanneer je hormonen uit balans zijn, ontstaan er meer hormonale klachten. Het hormoon overcompenseert ten opzichte van progesteron. Deze twee hormonen horen in balans te zijn. Denk bijvoorbeeld aan pijnlijke borsten voordat je menstrueert. Het actieve 4-OH oestron hormoon, dat wordt omgezet in de lever vanuit oestrogeen, is gevoelig voor de cellen in de borstklieren. Als dit hormoon te veel wordt aangemaakt, zullen de cellen hier heftiger op reageren, wat kan leiden tot meer borstpijn.

Wat doet oestrogeen bij vrouwen?

Oestrogeen speelt een cruciale rol in het vrouwelijk lichaam. Het helpt bij:

De ontwikkeling van de vrouwelijke secundaire geslachtskenmerken
Reguleert de menstruatiecyclus
Ondersteunt de gezondheid van het hart en de botten
Verdikking van het baarmoederslijmvlies
Draagt bij aan de vruchtbaarheid

Wat zijn de oorzaken van teveel oestrogeen?

Er zijn verschillende oorzaken van oestrogeendominantie:

Verstoorde leverafbraak: De afbraak van oestrogeen in de lever is verstoord, wat leidt tot een ophoping van oestrogeen in het lichaam.
Onevenwichtige omzetting: Er wordt te veel of te weinig van het hormoon oestrogeen omgezet in de lever naar actieve vormen zoals 2-OH, 4-OH en 16-OH.
Hormonale disbalans: De verhouding tussen oestrogeen en progesteron moet in balans zijn. Bij oestrogeendominantie voert oestrogeen de boventoon ten opzichte van progesteron.

Wat zijn de meest voorkomende klachten bij teveel oestrogeen?

De meest voorkomende klachten bij oestrogeendominantie zijn:

Waar zit oestrogeen in?

Oestrogeen komt van nature voor in bepaalde voedingsmiddelen en kan ook in de vorm van fyto-oestrogenen en xeno-oestrogenen aanwezig zijn. Fyto-oestrogenen zijn plantaardige stoffen die een oestrogene werking hebben en komen voor in voedingsmiddelen zoals soja, lijnzaad en bonen. Xeno-oestrogenen zijn synthetische stoffen die in het milieu voorkomen en een oestrogene werking hebben. Deze worden vaak aangetroffen in plastics, pesticiden en andere industriële chemicaliën.

Hoe kun je oestrogeen verlagen?

Vanuit de reguliere zorg wordt voornamelijk de anticonceptiepil voorgeschreven, maar dit is enkel symptoombestrijding. Ik kijk liever naar de oorzaak. Met voeding en leefstijlaanpassingen kun je al een hoop bereiken.

Optimale leverwerking: De lever speelt een centrale rol in het detoxificatieproces van het lichaam, inclusief de afbraak van oestrogenen. Omega-3 vetzuren ondersteunen de activiteit van leverenzymen die betrokken zijn bij de detoxificatieprocessen. Een gezonde lever moet een juiste balans van vetzuren hebben, en omega-3 vetzuren spelen een rol in het reguleren van de vetzuursamenstelling in de lever. Dit draagt bij aan een efficiënte werking van de levercellen en de detoxificatieprocessen, zoals het afbreken van oestrogeen.
Gezonde voeding: Eet meer vezels, groenten, fruit en vermijd bewerkte voedingsmiddelen. Kruisbloemige groenten (zoals broccoli, spruitjes en bloemkool) bevatten stoffen zoals indol-3-carbinol (I3C) die de detoxificatie kunnen ondersteunen. Antioxidanten (zoals vitamine C en E) beschermen de levercellen tegen oxidatieve stress die kan optreden tijdens de detoxificatieprocessen.
Lichaamsbeweging: Regelmatige lichaamsbeweging helpt bij het reguleren van hormonen.
Gewicht beheersen: Een gezond gewicht kan helpen om hormonale balans te behouden. Omega-3 vetzuren helpen de insulinegevoeligheid te verbeteren, wat indirect de levergezondheid bevordert. Insulineresistentie kan leiden tot vetopslag in de lever (leververvetting), wat de detoxificatiefunctie van de lever kan belemmeren. Door de insulinegevoeligheid te verbeteren, helpen omega-3 vetzuren de lever vrij te houden van overtollig vet en ondersteunen ze de normale werking.
Stress verminderen: Stressmanagementtechnieken zoals yoga, meditatie en ademhalingsoefeningen kunnen de hormoonbalans ondersteunen.

Verminderen van fyto- en xeno-oestrogenen

Fyto-oestrogenen en xeno-oestrogenen kunnen beide invloed hebben op de hormoonbalans, maar ze komen uit zeer verschillende bronnen en hebben uiteenlopende effecten. Terwijl fyto-oestrogenen in sommige gevallen voordelen kunnen bieden, zoals bij het verlichten van menopauzale symptomen, kunnen xeno-oestrogenen schadelijke gezondheidseffecten hebben door hun verstorende werking op het hormonale systeem. In mijn blog op Happy Endo Belly lees je meer over deze twee oestrogenen en de effecten op bijvoorbeeld endometriose.

Samen naar hormonen in balans

Het verminderen van oestrogeendominantie begint bij het maken van bewuste keuzes en aanpassingen in je leefstijl. Ik kan je helpen bij het vinden van de juiste balans door middel van persoonlijke begeleiding en praktische adviezen.

Hoe ik kan helpen:

Optimaal Eetpatroon: Samen stellen we een voedzaam en evenwichtig eetpatroon op dat rijk is aan vezels, kruisbloemige groenten, en voedingsmiddelen die de leverfunctie ondersteunen. We focussen op het verminderen van bewerkte voedingsmiddelen en het toevoegen van voedingsstoffen die helpen bij de afbraak van oestrogeen.
Toevoeging van Omega-3: Ik adviseer over de juiste bronnen en hoeveelheden van omega-3 vetzuren, zoals die in vette vis (zalm, makreel, sardines), lijnzaad, en walnoten. Deze vetzuren ondersteunen de leverfunctie en helpen bij het verminderen van ontstekingen, wat essentieel is voor het handhaven van een gezonde hormoonbalans.
Leefstijlaanpassingen: We kijken naar je dagelijkse routines en maken aanpassingen die stress verminderen, zoals het implementeren van regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap, en technieken voor stressmanagement zoals yoga en meditatie.

Met mijn begeleiding en jouw inzet kunnen we samen werken aan jouw hormonale balans. Door kleine, maar effectieve veranderingen in je voeding en leefstijl, kun je je beter voelen en de klachten van oestrogeendominantie verminderen. Samen brengen we jouw lichaam weer in balans en zetten we een stap naar een gezonder en gelukkiger leven.