Low tox leven: wat hormoonverstoorders doen met je lijf

Als hormooncoach weet ik hoe groot de invloed is van stress, voeding, slaap en anticonceptie, dat is de basis. Maar de optelsom aan hormoonverstoorders doen meer kwaad dan we denken.

Wat veel vrouwen (en eerlijk gezegd, ik een aantal jaren terug ook) niet weten: onze hormonale balans wordt óók beïnvloed door wat er in onze omgeving zit. Denk aan cosmetica, schoonmaakmiddelen, plastics. Het zijn ‘subtiele’ externe factoren die samen optellen. Niet genoeg om je van de ene op de andere dag uit balans te brengen, maar wel om je systeem langdurig te belasten.

En als je hormonen al gevoelig zijn, door stress, de pil of een druk leven, kan die extra belasting net het verschil maken tussen een stabiele cyclus of elke maand gedoe.

Wat zijn hormoonverstoorders eigenlijk?

Hormoonverstoorders (ook wel endocriene disruptoren) zijn stoffen die de natuurlijke communicatie tussen je hormonen kunnen verstoren. Ze kunnen zich gedragen als nep-hormonen of juist blokkeren dat je lichaam z’n eigen hormonen goed produceert en gebruikt.

Ons lichaam streeft van nature altijd naar homeostase (oftewel: het vermogen om in evenwicht te blijven, ondanks alle prikkels van buitenaf). Maar wanneer er voortdurend kleine hoeveelheden van dit soort stoffen binnenkomen, raakt dat evenwicht verstoord. Je systeem moet harder werken om de balans te bewaren.

Ze zitten in alledaagse producten — van shampoo tot plastic flessen, van parfum tot antiaanbakpannen en zelfs onze voeding.

Want ook pesticiden en bestrijdingsmiddelen kunnen een hormoonverstorende werking hebben. Deze stoffen blijven plakken op groente, fruit of granen en zullen via voeding je lichaam binnentreden. Denk hierbij vooral aan laaghangend fruit en groente die bespoten worden voor ongedierte. Vooral bij vrouwen met hormoongevoeligheid en baby’s zijn hier enorm gevoelig voor.

Een paar veelvoorkomende voorbeelden:

• BPA in plastic flessen en voedselverpakkingen
  
• Ftalaten in parfum, nagellak en schoonmaakmiddelen
  
• Parabenen in verzorgingsproducten
  
• PFAS in pannen, regenkleding en cosmetica
  
• Pesticiden op niet-biologisch geteelde groente, fruit en granen
  

Dat is geen klein probleem: uit onderzoek van Stichting Tegengif (2020) bleek dat:

• 60% van de 111 onderzochte verzorgingsproducten één of meer stoffen bevatte die de hormoonhuishouding kunnen verstoren.
  
• In 30% van de bodylotions werden parabenen aangetroffen – en sommige producten bevatten zelfs vijf verschillende hormoonverstorende stoffen.
  
• En het “cocktail-effect” is reëel: door het dagelijkse gebruik van shampoo, deodorant, handcrème, lippenbalsem en bodylotion komt een gemiddelde consument op één dag met tot wel 23 hormoonverstorende stoffen in aanraking.

We krijgen er dus dagelijks kleine beetjes van binnen. Op zichzelf is dat niet direct gevaarlijk, maar het optelsom-effect maakt dat je lichaam continu iets moet verwerken wat er eigenlijk niet hoort te zijn. 

Waarom dit juist bij vrouwen zoveel verschil maakt

Ons hormoonsysteem is verfijnd en reageert op alles wat we meemaken: stress, voeding, slaap, emoties. Wanneer daar ook nog externe hormoonverstoorders bij komen, kan het systeem overbelast raken.

De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) deed in 2012 onderzoek en publiceerde het rapport State of the Science of Endocrine Disrupting Chemicals. Hierin benoemen ze dat hormoonverstorende stoffen een mondiale dreiging vormt voor de samenleving. Hiermee stellen ze een verhoogd risico op ernstige gezondheidsproblematiek. De hormoonverstoorders worden in verband gebracht met voortplantings- en vruchtbaarheidsproblemen, en hormoongevoelige kankers, zoals borst- en prostaatkanker. Ook neurologische aandoeningen zoals autisme en een verlaagd IQ. 

Normaal gesproken zorgt je lichaam ervoor om schadelijke stoffen weer netjes af te voeren via de lever, darmen en huid, dat noemen we detoxificatie (oftewel: het natuurlijke opruim- en zuiveringssysteem van je lijf). Maar als die routes overbelast of niet ondersteund worden. Denk bijvoorbeeld aan stress, een tekort aan voedingsstoffen of te veel belasting van buitenaf, dan stapelen afvalstoffen zich sneller op dan je lichaam ze kan verwerken. Het gevolg: je hormonale homeostase (je innerlijke evenwicht) komt onder druk te staan.

Dat merk je niet meteen. Maar na verloop van tijd kun je voelen dat je cyclus verandert, je PMS heviger wordt of je energie sneller daalt. Veel vrouwen herkennen die vage onrust: het gevoel dat je lijf “niet meewerkt”, terwijl je alles goed probeert te doen.

Daarom kijk ik als coach niet alleen naar wat er ín je lichaam gebeurt, maar ook naar wat er om je heen gebeurt, want pas als die twee in balans zijn, krijgt je lijf echt rust.

Hoe je begint met low tox leven

Low tox leven draait niet om perfectie, maar om bewustwording. Je hoeft niet meteen je hele huis om te gooien. Elke kleine stap naar het vermijden van hormoonverstoorders, verlaagt de druk op je hormonen.

Een paar eenvoudige manieren om te beginnen:

1. Vervang stap voor stap je verzorgingsproducten.
   Check je shampoo, deo en bodylotion op parabenen, parfum of siliconen. Je kunt dit herkennen aan de volgende stoffen op verpakkingen: Butylparaben, Propylparaben, Ethylparaben, Methylparaben, BHT (butylated hydroxytoluene), Ethylhexyl Methoxycinnamate en Benzophenone-3 en Benzophenone-4, Butylphenyl Methylpropional, Benzyl salicylate, Octocrylene, Cyclopentasiloxane.
   
   Als iets op is, kies een natuurlijker alternatief. Kijk bijvoorbeeld op websites als hemnature.com, biocareonline.nl en naturalheroes.nl.
   
   
2. Gebruik glazen of RVS-flessen in plaats van plastic drinkflessen of bakjes.
   Zo vermijd je BPA en andere weekmakers die via hitte of zuren kunnen vrijkomen.
   
   
3. Kies natuurlijke schoonmaakmiddelen.
   Gewoon met azijn, baking soda en een druppel etherische olie kom je vaak verder dan met chemische reinigers. Je huis ruikt frisser, en je longen (en hormonen) krijgen minder te verduren.
   
   
4. Ventileer je huis dagelijks.
   Binnenlucht is vaak vervuilder dan buitenlucht — frisse lucht helpt je lichaam bij het ontgiften en ondersteunt je natuurlijke detoxificatie.
   
   
5. Let ook op wat er op je bord ligt.
   Pesticiden en bestrijdingsmiddelen kunnen een hormoonverstorende werking hebben.
   Je kunt je blootstelling verminderen door:
   
   • waar mogelijk biologische producten te kiezen (vooral bij groente en fruit);
     
   • extra goed te wassen of te schillen, zeker bij laaghangend fruit en groenten zoals aardbeien, druiven, appels, spinazie en sla, die worden het vaakst bespoten;
     
   • zelf schoon te maken met een baking soda-oplossing of wat azijnwater, dat helpt resten van pesticiden los te weken;
     
   • en te kiezen voor lokaal, seizoensgebonden producten, die meestal minder chemische behandeling nodig hebben.
     
     
6. Eet vers, puur en gevarieerd.
   Hoe minder verpakking, hoe minder blootstelling aan plastics, coatings en bewaarmiddelen.
   

Begin daar waar het makkelijk voelt. Je hoeft niet alles te doen, maar alles wat je doet, telt.

Werkt een low tox leven dan echt?

Ja – en nee. Nee, in de zin van: je lost er niet ál je hormonale klachten mee op. Dat is complexer en vereist een bredere aanpak. Maar ja, in de zin van: je vermindert de belasting van je systeem, waardoor het beter kan herstellen.

Er is steeds meer onderzoek dat laat zien dat langdurige blootstelling aan stoffen zoals BPA, ftalaten en PFAS invloed heeft op onze hormoonhuishouding. 

En in de praktijk zie ik het elke dag: vrouwen die bewuster gaan leven, ervaren minder PMS, minder hoofdpijn en meer stabiliteit in hun energie. Niet door magie, maar omdat hun lichaam eindelijk wat rust krijgt.