De spijsvertering is een ingewikkeld systeem dat verantwoordelijk is voor het afbreken van voedsel, het opnemen van voedingsstoffen, en het uitscheiden van afvalstoffen. Het is een zorgvuldig gecoördineerd proces waarbij verschillende organen samenwerken. Denk aan de mond, maag, darmen, lever, en alvleesklier. Elk orgaan speelt een unieke rol tijdens het proces van een goede spijsvertering. Denk aan het afbreken en verteren van voedsel en het verwerken van voedingsstoffen voor gebruik door het lichaam.
Je kan je misschien voorstellen dat de gezondheid van je lichaam valt of staat met de juiste opname van voedingsstoffen en uitscheiding van afvalstoffen. Wanneer dit proces niet goed verloopt, kan het lichaam minder goed functioneren. Met klachten als gevolg.
Stap 1: goed kauwen voor een goede spijsvertering
De spijsvertering begint al in de mond, waar het voedsel mechanisch wordt fijngemalen door kauwen en enzymatisch wordt afgebroken door speeksel. Speeksel bevat enzymen zoals amylase, die helpen bij de afbraak van koolhydraten. Lang kauwen is essentieel voor een goede spijsvertering. De vertering wordt in gang gezet en enzymen worden toegevoegd. Daarnaast wordt de speekselproductie verhoogd en zal het voedsel makkelijker verteerbaar zijn voor maag en darmen.
- Mechanische Verkleining: Voedsel wordt fijner, wat de maag en darmen minder belast.
- Speekselproductie: Meer kauwen stimuleert de aanmaak van speeksel, dat enzymen zoals amylase bevat voor de vertering van koolhydraten.
- Voorbereiding op Verdere Vertering: Goed gekauwd voedsel wordt gemakkelijker afgebroken en voedingsstoffen worden efficiënter opgenomen.
TIP: kauw minstens 20 keer op een hap eten (langer nog beter).
Stap 2: zuur en enzymen in de maag
Nadat het voedsel is gekauwd en doorgeslikt, komt het in de maag terecht. Hier zullen maagzuur en enzymen, zoals pepsine, het voedsel verder afbreken. Het zuur in de maag helpt om eiwitten af te breken en bacteriën te doden die via het voedsel het lichaam binnenkomen. Hormonen zoals gastrine spelen een belangrijke rol bij het stimuleren van de productie van maagzuur en het reguleren van maagactiviteit.
Stap 3: de alvleesklier en lever
De lever speelt een ondersteunende rol in de spijsvertering. Het produceert gal, die wordt opgeslagen in de galblaas en vrijkomt in de dunne darm om vetten te verteren. De lever is ook verantwoordelijk voor het ontgiften van het bloed en het verwerken van voedingsstoffen zoals vetten, eiwitten en koolhydraten.
De alvleesklier scheidt zowel spijsverteringsenzymen als hormonen af. Het produceert onder andere insuline en glucagon, die de bloedsuikerspiegel reguleren. Maar ook amylase en lipase die nodig zijn in de dunne darm.
Stap 4: de dunne darm voor de opname
In de dunne darm worden de meeste voedingsstoffen opgenomen. Hier vindt de vertering van vetten, eiwitten en koolhydraten plaats met behulp van gal uit de lever en enzymen uit de alvleesklier. Gal helpt bij het emulgeren van vetten, waardoor ze beter verteerd en opgenomen kunnen worden. De enzymen uit de alvleesklier, zoals lipase en amylase, helpen bij de verdere afbraak van voedsel.
Het darmslijmvlies, of het mucosale immuunsysteem, speelt een belangrijke rol in het beschermen van het lichaam tegen schadelijke stoffen. Een gezond microbioom, bestaande uit miljarden bacteriën, ondersteunt dit immuunsysteem en helpt bij de afbraak van bepaalde voedingsstoffen.
Hierover lees je meer in mijn blog ‘Gezond microbioom voor hormonale balans’.
Stap 5: de dikke darm in actie
Na de opname van voedingsstoffen in de dunne darm komt het onverteerde voedsel in de dikke darm terecht. Hier worden de laatste water- en elektrolytenrestanten uit het voedsel opgenomen, waardoor de ontlasting wordt ingedikt. De dikke darm bevat een groot deel van het microbioom, dat belangrijke rollen speelt in de fermentatie van onverteerbare vezels en de productie van korte-keten vetzuren. Deze vetzuren ondersteunen de darmwand en hebben ontstekingsremmende effecten. Daarnaast helpen de bacteriën in de dikke darm bij het ondersteunen van het immuunsysteem.
Parasympathicus en de rol van de Nervus Vagus hebben invloed op een goede spijsvertering
De parasympathicus is een deel van het autonome zenuwstelsel dat het lichaam helpt te ontspannen en energie te bewaren. Het stimuleert:
- Spijsvertering: Verhoogt de activiteit in het maag-darmkanaal.
- Metabolisme: Bevordert de opslag van energie.
De nervus vagus is de belangrijkste zenuw binnen de parasympathicus en verbindt de hersenen met:
- Hart
- Longen
- Spijsverteringsorganen
‘In parasympathische toestand zijn’ betekent dus dat het lichaam in ontspanning verkeerd en hierdoor processen in het lichaam beter kunnen verlopen.
Het Enterisch Zenuwstelsel (ENS): Het “tweede brein”
Het Enterisch Zenuwstelsel (ENS), dat vaak wordt aangeduid als het “tweede brein”, reguleert veel van de autonome functies van de spijsvertering. Dit netwerk van zenuwen bevindt zich langs het gehele maag-darmkanaal en stuurt de darmspieren aan, controleert de afscheiding van enzymen en reguleert de bloedtoevoer naar de spijsverteringsorganen. Het ENS functioneert grotendeels onafhankelijk, maar communiceert ook met de hersenen via de nervus vagus.
Misschien herken je dat gevoel wel als je veel stress ondervindt. Je hersenen communiceren via de nervus vagus ‘je tweede brein’, dat je stress hebt. Het ENS reageert hierop en je eetlust wordt minder of je ervaart pijn in de buik.
Zo zie je maar; alles staat met elkaar in verbinding.
Het belang van een goede spijsvertering samengevat
De spijsvertering is een complex proces waarbij verschillende organen en systemen nauw samenwerken om voedsel af te breken, voedingsstoffen op te nemen en afvalstoffen uit te scheiden. Het goed functioneren van dit systeem is belangrijk voor een goede gezondheid. Hormonen spelen hierbij een centrale rol. Een gezonde spijsvertering ondersteunt niet alleen het lichaam bij het opnemen van voedingsstoffen, maar is ook cruciaal voor een goede hormonale balans. Door aandacht te besteden aan gezonde voeding, voldoende kauwen en het ondersteunen van het parasympathische zenuwstelsel, kan de spijsvertering optimaal functioneren, wat bijdraagt aan een betere algehele gezondheid en hormonale balans.
